Nie ulega wątpliwości fakt, iż żyjemy w coraz bardziej technologicznie zaawansowanym i przez to uzależnionym od technologii świecie. Stawia to przed nami wiele wyzwań zarówno natury społecznej, jak i formalnej. Dynamiczne zmiany w sektorze IT niejako wymuszają również nowelizowanie ustaw oraz dostosowywanie przepisów prawa do nowych realiów. Warto zatem dzisiaj przyjrzeć się jednemu z ważniejszych zagadnień. Mowa o prawnych aspektach tworzenia oprogramowania – w artykule odpowiemy na pytanie: Kto ma prawa autorskie do kodu?; a także wskażemy, jak zabezpieczać się przed nieuczciwymi kontrahentami! 

Program komputerowy jako przedmiot praw autorskich

Warto mieć świadomość tego, że program komputerowy w polskim systemie prawnym jest traktowany jako utwór i podlega ochronie prawa autorskiego od momentu powstania i to bez konieczności dokonywania rejestracji czy spełniania dodatkowych formalności. Podstawowym aktem prawnym regulującym tę kwestię jest ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 24). Zgodnie z nią, programy komputerowe są uznane jako przedmiot prawa autorskiego. 

Ponadto art. 74 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych precyzuje, że programy komputerowe podlegają ochronie w podobny sposób jak utwory literackie, co wynika również z zastosowania się do Dyrektywy 2009/24/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych. O czym jednak należy pamiętać? 

Warunkiem ochrony programu komputerowego jest przede wszystkim oryginalność programu. Rozumiana jest ona jako rezultat indywidualnej twórczości autora. Właśnie wtedy ochroną objęty jest zarówno kod źródłowy, jak i dokumentacja projektowa czy interfejs użytkownika. 

Autorskie prawa majątkowe a prawa osobiste do programu komputerowego

Analizując kwestię praw autorskich do programów komputerowych, szczególnie wnikliwie warto pochylić się nad rozróżnieniem między prawami osobistymi a majątkowymi. Ma to zasadnicze znaczenie dla rozprowadzania oprogramowania czy stanowienia o jego ostatecznym wyglądzie. 

Autorskie prawa osobiste zostały uregulowane w art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Są one niezbywalne i nie podlegają zrzeczeniu! Obejmują m.in. 

• prawo do autorstwa kodu, 
• oznaczenia programu swoim nazwiskiem,
• integralności kodu/oprogramowania jako całego utworu. 

Autorskie prawa majątkowe, określone w art. 17 ustawy o prawie autorskim, dotyczą zaś ekonomicznej eksploatacji programu, a więc tego, czy mogą być przedmiotem obrotu. Warto zwrócić uwagę na szczególne regulacje dotyczące praw majątkowych do programów komputerowych, przyznające autorowi wyłączne prawo do:

• trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego;
• tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym;
• rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, ochrona autorskich praw majątkowych trwa przez całe życie twórcy i 70 lat po jego śmierci, co w kontekście szybko zmieniających się technologii stanowi bardzo długi okres.

Wnioski

Zanim podpiszemy umowę decydującą o losach kodu źródłowego i całego oprogramowania, warto zasięgnąć fachowej porady prawnej. Najlepiej skorzystać ze wsparcia kancelarii prawnej IT obsługującej podmioty z branży nowych technologii. 

Komu przysługują prawa autorskie do kodu?

Zasadniczo pierwszym właścicielem praw autorskich do kodu jest oczywiście jego twórca – programista. Sytuacja komplikuje się jednak w przypadku zatrudniania programistów. Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jeśli program powstaje w ramach obowiązków wynikających z umowy o pracę, autorskie prawa majątkowe nabywa pracodawca, o ile umowa nie stanowi inaczej. To jednak nie wszystko –  art. 74 ust. 3 wyżej wymienionej ustawy zawiera szczególną regulację dla programów komputerowych stworzonych przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy i stanowi, że prawa majątkowe przysługują pracodawcy (o ile umowa nie stanowi inaczej). 

Jeśli chodzi zaś o umowy cywilnoprawne (umowy zlecenia, umowy o dzieło), podstawą nabycia praw autorskich jest art. 41 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który wymaga wyraźnego postanowienia w umowie. Należy podkreślić, że umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności! Dodatkowo, w myśl art. 41 ust. 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są w niej wyraźnie wymienione! 

Prawa autorskie do oprogramowania a wsparcie kancelarii IT!

Prawa autorskie do oprogramowania można chronić wraz z doświadczonymi specjalistami. Gdzie warto udać się po pomoc? Kancelaria IT to doskonały wybór! Tego typu wyspecjalizowane firmy prawnicze koncentrują się na zagadnieniach prawnych związanych z technologią, informatyką i środowiskiem cyfrowym. W przeciwieństwie do tradycyjnych kancelarii adwokackich czy radcowskich, zatrudniani prawnicy IT posiadają dogłębną wiedzę techniczną. Doskonale rozumieją specyfikę branży technologicznej i są na bieżąco z szybko zmieniającymi się przepisami w tym sektorze. Mogą zatem pomóc przy kwestiach ochrony własności intelektualnej. Zajmują się też tworzeniem i negocjowaniem umów. 

Wiele firm technologicznych oraz startupów korzysta także ze stałej współpracy – obsługa prawna firmy, to kompleksowe doradztwo w zakresie bieżących wyzwań prawnych związanych z IT, a więc niewątpliwie inwestycja w bezpieczeństwo tworzonego i eksploatowanego oprogramowania. To najprostszy sposób na ochronę praw autorskich do kodu, a także skuteczne rozwiązanie zabezpieczające przed nieuczciwymi kontrahentami.   

—

Artykuł sponsorowany