Wieczór, weekend, urlop – a telefon służbowy wciąż dzwoni. Czy musisz odbierać, nawet jeśli jesteś już poza pracą? A może szef nie ma prawa wymagać od Ciebie dostępności 24/7? Sprawdzamy, co na to prawo pracy i jak możesz chronić swój czas prywatny.

Kiedy pracodawca może wymagać kontaktu po godzinach?

W Polsce Kodeks pracy nie reguluje wprost kwestii telefonów służbowych. Jednak z przepisów wynika, że czas pracy to okres, w którym jesteś dyspozycyjny dla pracodawcy. Po jego zakończeniu – teoretycznie – masz prawo do odpoczynku.

Ale są wyjątki:

• Awaria lub nagły wypadek – jeśli Twoja nieobecność zagrozi firmie, szef może oczekiwać reakcji.
• Umowa lub regulamin – niektóre firmy wpisują do kontraktu obowiązek bycia w gotowości. Wtedy sprawa jest bardziej skomplikowana.
• System zadaniowy – jeśli nie masz sztywnych godzin, ale realizujesz projekty, kontakt poza standardowym grafikiem może być uznany za część obowiązków.

Kluczowe pytanie: Czy odbieranie telefonu wiąże się z wykonywaniem pracy? Jeśli tak – podlega pod zasady nadgodzin i wymaga dodatkowego wynagrodzenia.

Czy szef może ukarać Cię za nieodebranie połączenia?

To zależy od sytuacji. Pracodawca nie ma prawa stosować kar (np. wypowiedzenia, nagany) tylko dlatego, że nie odebrałeś telefonu po godzinach – o ile nie wynika to z umowy.

Co możesz zrobić, jeśli szef naciska?

1. Sprawdź swój kontrakt – czy jest zapis o dyspozycyjności?
2. Domagaj się zapłaty za nadgodziny – każda rozmowa czy mail po godzinach to praca, za którą przysługuje dodatek.
3. Zgłoś sprawę do PIP – jeśli wymagania są nieuzasadnione, Państwowa Inspekcja Pracy może interweniować.

Przykład z życia: W 2022 r. sąd przyznał pracownikowi odszkodowanie za mobbing, ponieważ szef dzwonił do niego wielokrotnie w nocy bez ważnego powodu.

Jak ustalić granice? Praktyczne wskazówki

Jeśli chcesz uniknąć nieporozumień, warto działać prewencyjnie:

• Porozmawiaj z przełożonym – ustalcie, kiedy kontakt po godzinach jest dopuszczalny.
• Wprowadźcie zasadę „awaryjnych sytuacji” – np. tylko SMS w pilnych sprawach.
• Żądaj potwierdzenia na piśmie – jeśli wymaga się od Ciebie dostępności, niech będzie to zapisane w aneksie do umowy.

Pamiętaj: Twoje prawo do odpoczynku jest chronione przez przepisy. Nie musisz zgadzać się na nieformalne nadużycia.

Podsumowanie: Kiedy możesz odmówić?

• Gdy nie ma to podstawy w umowie – szef nie może wymagać dyspozycyjności „na zapas”.
• Gdy nie otrzymujesz zapłaty za nadgodziny – każda praca poza czasem pracy powinna być wynagradzana.
• Gdy rozmowa nie dotyczy pilnej sprawy – prywatny czas to Twój przywilej, a nie fanaberia.

Jeśli pracodawca regularnie ignoruje te zasady, warto skonsultować się z prawnikiem lub związkiem zawodowym. Twoje prawa zatrudnionych są po Twojej stronie – warto z nich korzystać!

Autor: Krzysztof Górski

Zobacz też: